برّرسی و تحلیل عوامل فروپاشی جوامع از منظر امام - دانلود رایگان
دانلود رایگان همواره پرداختن به موضوعات مختلف در آموزه‌های دینی، مورد توجّه اهل تحقیق و پژوهش بوده است و هرکسی به تناسب شرایط مختلف، به برّرسی موضوعی در آموزه‌های
دانلود رایگان
| برّرسی و تحلیل عوامل فروپاشی جوامع از منظر امام علی (علیه السلام) با تأکید بر نهج البلاغه 92چکیده نهج البلاغه، از جمله کتبی است که حاوی موضوعات گوناگون می باشد، و هر کس به اندازۀ تشنگی خود، از این دریا چشیده است. یکی از مباحثی که بایستی بدان توجّه کرد، عواملی است که مربوط به اقبال و ادبار دولت ها می شود. هر دولت و حکومتی، برای این که سالیان بیشتری حکومت کند و استوار بماند، لازم است اصول و روش هایی را به کار بندد، تا اقبالش بر ادبارش غلبه کند و بر اریکۀ قدرت، مدّت زمان بیشتری تکیه زند. حضرت علی (×)، از موضع رهبری و حکومت بر یک جامعۀ اسلامی، در سخنان خویش به عوامل فروپاشی و انحطاط جوامع اشاره نموده است که لازم است این عوامل دسته بندی و مرتّب شود و آن ها را به صورت منسجم آورد. تشخیص مسیر درست و جلوگیری از انحراف، گمراهی و افراط و تفریط، حکومت را به اهداف عالیۀ خویش می رساند و یک زندگی راحت را به جامعه ارزانی می دارد. رسالۀ پیش رو با استفاده از روش کتابخانه ای نوشته شده است و با جمع آوری و دسته بندی مطالب مربوطه از آموزه های امام علی (×) به تشکیل خانواده حدیث پرداخته شده است. در این رساله با توجّه به فرمایشات امیرالمؤمنین علی (×) عوامل فروپاشی جوامع به چهار قسمت تفکیک شده است. عوامل سیاسی مانند: ولایت ناپذیری، استبداد و خودکامگی و قدرت طلبی که ظهورش در یک حکومت فروپاشی آن را رقم خواهد زد. از نگاه امیرالمؤمنین (×) عامل دیگری که سقوط یک جامعه را در پی دارد، عوامل اجتماعی است. اختلاف و تفرقه، جهادگریزی و ترک امر به معروف از جملۀ این عوامل است. عوامل فرهنگی، شامل مواردی همچون، دنیاطلبی، وارونگی ارزشی، جهل و نادانی و... است که ظهور آن در یک حکومت ملازم با فروپاشی است. آخرین عوامل فروپاشی عوامل اثرگذار عرصۀ اقتصادی است که مباحثی مانند، فقر و ناداری، فرورفتن در کام رانی، تصرّف در بیت المال، توزیع نابرابر امکانات از جملۀ این عوامل است. در پایان هر فصل نیز عوامل تحکیم کننده را مطرح نموده ایم. عواملی که در چهار حوزۀ عنوان شده، از انحطاط جوامع و سقوط آن ها جلوگیری می کند. مانند: ولایت پذیری، اتّحاد و انسجام ملّی، آگاهی و بصیرت، حراست از بیت المال و رفاه عمومی. کلیدواژه ها: سقوط، انحطاط، فروپاشی، جوامع، امام علی (×)، نهج البلاغه. مقدّمه همواره پرداختن به موضوعات مختلف در آموزه های دینی، مورد توجّه اهل تحقیق و پژوهش بوده است و هرکسی به تناسب شرایط مختلف، به برّرسی موضوعی در آموزه های دینی پرداخته است. یکی از منابع گران سنگ که از دیدگاه دقیق و نافذ امیرالمؤمنین (×) ما را به واقعیّت های جهان رهنمون می سازد، نهج البلاغه است. هرکسی از دیدگاه خود در این کتاب غور می کند و موضوعاتی را برّرسی می کند و کسانی هم هستند که به یک موضوع می پردازند، امّا هرکدام از منظری این موضوعات را شناسایی می کنند. یکی از موضوعات اجتماعی که در نهج البلاغه، بایستی بدان پرداخته شود، علل فروپاشی و انحطاط جوامع است. دغدغۀ بسیاری از دولتمردان و زمامداران این است که دوران حکومت و فرمانروایی خود را افزایش دهند و به طور ناگهانی و سریع از صفحۀ روزگار محو نشوند. طبق اصل قانونمند بودن جوامع و شباهت سرنوشت ملل و اقوام گوناگون، تعالی و انحطاط جوامع، عزّت و ذلّت آن ها، از روی تصادف نخواهد بود. هر دولتی تلاش می کند تا سال های متمادی، قدرت و حکومت را در دست داشته باشد و با اقتدار بیشتری، حکمرانی کند، از این رو این موضوع بسیار حائز اهمیّت است و باید این عوامل از آموزه های دینی استخراج شود تا دولت ها از این عوامل دوری کنند و عواملی که قدرت آن ها را تحکیم می کند، به کار ببندند. یکی از موضوعاتی که در بیانات رهبر معظّم انقلاب مشاهده می شود، بحث انحطاط جوامع است که گویی یکی از مطالبات دیرین ایشان، استخراج و استنتاج این بحث از نهج البلاغه است. ایشان در خطبه های نمازجمعه سال 1367 در این باره فرمودند: عواملی که در درون جامعه به وجود می آید و جامعه را به ضعف و انحطاط دچار می کند و موجب زوال جامعه و دولت حق می شود، در قرآن و حدیث شمرده شده است. اگر قرآن و نهج البلاغه، و احادیث را مطالعه کنیم، خواهیم دید که خدای متعال و اولیای معصومین (^) این موضوع را بسیار مهم دانسته اند و به قدر کافی به ما مردم درباره آن توصیه کرده اند و راه و چاه را نشان داده اند. دربارۀ علل سقوط و انحطاط جوامع، رساله هایی نگاشته شده است که هرکدام از زاویه ای به این موضوع پرداخته اند، امّا به جهت اهمیّت موضوع و جامع نبودن مباحث پیشین، بر آن شدیم رساله ای جدید بنویسیم و گوشه ای دیگر از این مبحث مهم را بازگو کنیم. پیش از پرداختن به متن اصلی، دو تذکر لازم است: 1ـ تمام ارجاعات نهج البلاغه، و شماره گذاری خطبه ها، نامه ها و حکمت ها، بر اساس فهرست نسخۀ صبحی صالح است. 2ـ در ترجمۀ متون نهج البلاغه، از کتاب های زیر استفاده شده است: ترجمه حسين انصاريان، چاپ دوم، تهران، پيام آزادى، 1386؛ ترجمه و شرح على نقى فيض الاسلام اصفهانى، چاپ پنجم، تهران، مؤسسه چاپ و نشر تأليفات فيض الإسلام، 1379؛ ترجمه جعفر شهيدى، تهران، شركت انتشارات علمى و فرهنگى، چاپ چهاردهم، 1378؛ جعفری، سیّد محمّد مهدی، پرتوی از نهج البلاغه، چاپ دوم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374. توجّه به مقدّماتی چون بیان مسألۀ تحقیق، سؤالات، فرضیّات، اهداف و ضرورت آن برای دست یابی به دورنمایی از جهت پژوهش رساله و مسیر حرکت علمی آن، الزامی است. از این رو در بخش کلیّات به آن ها پرداخته ایم. 2. 1. سؤالات تحقیق 1ـ عوامل فروپاشی جوامع از منظر امیرالمؤمنین علی (×) چیست؟ 2ـ عوامل تحکیم کننده و بازدارندۀ جوامع از فروپاشی در منظر حضرت علی (×)چیست؟ 3. 1. فرضیّات تحقیق براساس آموزه های امام علی (×) مهم ترین عوامل فروپاشی جوامع شامل: ولایت ناپذیری، تفرقۀ اجتماعی، استبداد و خودگامکی، قدرت طلبی، جهادگریزی، تصرّف در بیت المال و... می باشد. طبق دیدگاه امیرالمؤمنین علی (×)، لوازم جلوگیری از فروپاشی و انحطاط جوامع عبارت است از: وحدت اجتماعی، مشارکت عمومی در همه امور، عدالت ورزی دولت ها درهمۀ عرصه ها، حاکمیّت فرهنگ عقلانیت و دوراندیشی، آزادی بیان، امر به معروف و... برخی از اهداف این رساله را می توان موارد ذیل دانست: 1ـ ارائۀ منسجم و سامان یافته آموزه های امام علی (×) در موضوعی مهم و اساسی؛ 2ـ ارائۀ تحلیلی روشن از عوامل فروپاشی جوامع مبتنی بر آموزه های امام علی (×) با تأکید بر نهج البلاغه؛ 3ـ توجّه دادن همگانی نسبت به موضوعی اساسی و فراهم کردن زمینۀ پیشگیری از عوامل فروپاشی. با توجّه به جست وجویی که صورت گرفت، پایان نامه هایی با موضوع این رساله یافت شد که به آن ها اشاره ای می کنیم: 1ـ برّرسی عوامل انحطاط جوامع از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه، که توسط نوشین تاجیک نوشته شده است. در این رساله به عوامل فرهنگی، سیاسی و اقتصادی پرداخته شده است. هندسۀ کار با این رساله متفاوت است و چینش مطالب به گونه ای متفاوت بیان گردیده است. در پیشگفتار این رساله آمده است: به عقیدۀ نگارنده مهم ترین ویژگی این تحقیق نسبت به تحقیقات پیشین، استفاده از مفاهیم بلند کلام مولای متّقیان علی (×) است. در هر موضوعی که آن را مورد بحث قرار داده ایم، سخنان مولا و راهکارهای ارائه شده در نهج البلاغه را هم استخراج و بیان نموده ایم. بنابراین در این رساله دیدگاه امام علی (×) درباره علل سقوط جوامع و راه های احیا آن برّرسی شده است. امّا نویسنده به آن چه که در این مقدّمه ادّعا کرده، آن چنان که باید، نپرداخته و از نهج البلاغه، تنها به آوردن چند فیش اکتفا نموده و به تحلیل مطالب نپرداخته است. به عنوان مثال در بحث ظلم تنها پس از بیان معنای واژه و آوردن چند مصداق از قرآن، انواع ظلم را بیان می دارد و به یک مورد از کاربرد واژه ظلم در نهج البلاغه اشاره می کند و هیچ گونه تحلیلی از این مسألۀ اجتماعی ارائه نمی دهد. 2ـ برّرسی عوامل سقوط ملّت ها از دیدگاه قرآن و حدیث، به قلم مژگان سخی مطلق. فصل بندی و ارائه مطالب کاملاً متفاوت است و از قرآن بهره فراوانی برده و ارجاعات این رساله به نهج البلاغه، بسیار نادر و کم است. به عنوان نمونه در عوامل سیاسی به عدم اطاعت از رهبری اشاره نموده اند، امّا تحلیل و ارائۀ مطالب متفاوت است و تنها چهار مورد به نهج البلاغه ارجاع داده شده است، آن هم بدون هیچ هندسۀ خاصّی. در بحث تفرقه به دو فیش از خطبۀ قاصعه ارجاع داده شده، آن هم در حدّ اکتفا به ترجمه است، بدون این که تحلیلی از سخنان حضرت امیر (×) ارائه شده باشد. 3ـ علل سقوط و انحطاط جامعه از دیدگاه نهج البلاغه (خطبۀ قاصعه)، از صغری ساغری. قالب ارائۀ مباحث در این پایان نامه متفاوت است. بعد از کلیّات و طرح بحث، خطبۀ قاصعه را به عنوان مبنا و محور کار معرفی می کند. رساله،دسته بندی خاصّی ندارد و مطالب از ابتدای خطبه توضیح داده شده است. مهم ترین قسمت خطبۀ قاصعه که با موضوع ارتباط زیادی دارد، بحث عبرت گیری از پیشینیان و احوال مؤمنان گذشته است که بدون هیچ توضیح و تحلیلی آورده شده است. این رساله هم با آن چه که ما مطرح کرده ایم، متفاوت است. 4ـ علل انحطاط و بی ثباتی حکومت ها در نهج البلاغه، اثر حسن سلامی. در این رساله هم مانند نمونه های پیشین، شیوۀ ارائۀ مباحث متفاوت بوده و مؤلّف از نگاه دیگری مباحث را طرح نموده است. در فصل اوّل به حکومت در نهج البلاغه اشاره شده، فصل دوم، علل اجتماعی و فصل سوم علل سیاسی بی ثباتی حکومت ها آمده است. ارائۀ مباحث در هیچ کدام از این رساله ها، جامع و کامل نیست و از نظم خاصّی برخوردار نمی باشد. در باب ظلم به عنوان نمونه، هیچ دسته بندی خاصّی مدّنظر مؤلّف نبوده است و در ناقص بودن این نگارش و تحقیق همین بس، که به یکی از علل مهم فروپاشی، یعنی عدم اطاعت از رهبری، پرداخته نشده است. 5ـ برّرسی تحلیلی عوامل سقوط حکومت ها از منظر امیرالمؤمنین علی (×)، محمود جواد رحمانی. در این رساله، مؤلّف مطالب را عمیق مطرح نکرده و از کنار اصلی ترین مباحث، خیلی گذرا عبور نموده است. دلیل این ادّعا غور کردن در مباحث این رساله است. به عنوان نمونه، ظلم و ستم و استبداد و خودکامگی که از اصلی ترین عوامل فروپاشی هستند، بسیار موجز و مختصر، مطرح گردیده است، که این از نواقص این رساله به شمار می آید و نکته دیگر، متفاوت بودن ارائۀ این مباحث با این رساله پیش روست. 6ـ برّرسی عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین از دیدگاه نهج البلاغه، توسط محمّد خورشیدی چنزق. دریافت فایل جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |