مقایسه سبکهای دلبستگی، مهارت‌های مقابلهای، - دانلود رایگان
دانلود رایگان سوء مصرف مواد يكي از مهمترين مشكلات عصر حاضر می‌باشد كه گسترده‌ي جهاني پيدا كرده است مشكلي كه ميليون‌ها زندگي را ويران و سرمايه‌هاي كلان ملي را صرف هزينه م
دانلود رایگان
| مقایسه سبکهای دلبستگی، مهارت‌های مقابلهای، طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و تاب‌آوری درافراد مبتلا به سوء مصرف مواد با افراد غیر مبتلاعنوان صفحه چکیده 1 فصل اول: کلیات 2 1-1- مقدمه 3 1-2- بیان مسأله 5 1-3- اهمیت پژوهش 11 1-4- اهداف پژوهش 14 1-4-1- اهداف کلی 14 1-4-2- اهداف جزئی 14 1-4-3- اهداف کاربردی 14 1-5- سؤالات پژوهش 14 1-6- تعريف متغیرهای پژوهش 15 1-6-1- تعریف نظری 15 1-6-2- تعریف عملی 15 فصل دوم:ادبیات وپیشینه پژوهش 17 2-1- مقدمه 18 2-2- اعتیاد و عوامل مؤثر بر آن 18 2-2-1- نظریه های سبب شناسی 19 2-2-1-1- نظریه ژنتیکی 19 2-2-1-2- نظريه روان پويشي 19 2-2-1-3- نظریه های رفتاری نگر 20 2-2-1-4- نظریه های شناختی 21 2-2-1-5- نظریه های رفتاري و شناختي رفتاري 21 2-3- دلبستگی 22 2-3-1- فرایند شکل گیری دلبستگی 24 2-3-2- انواع سبک های دلبستگی 25 2-3-3- اختلال های مرتبط با دلبستگی 26 2-3-4- عملكرد بيولوژيكي سيستم دلبستگي 26 2-4- مهارت های مقابله ای 28 2-4-1- انواع مهارت های مقابله ای 28 2-5- طرح واره های ناسازگار اولیه 31 2-5-1- شکل گیری طرح وارهای ناسازگار 32 2-5-2- عملکرد طرح وارههای ناسازگار 33 2-5-3- طرح واره های شرطی و غیر شرطی 33 2-6- تاب آوری 34 2-6-1- مدل های تاب آوری 35 2-6-2- ابعاد تاب آوری 36 2-7- ارتباط اعتیاد با متغیرهای پژوهش 37 2-8 - پیشینه پژوهشی 41 2-8-1- پژوهش های انجام شده در خارج از کشور 41 2-8-2- پژوهش های انجام شده در داخل کشور 45 2-8-3- جمع بندی پژوهش ها 50 فصل سوم:روش پژوهش 52 3-1- مقدمه 53 3-2- روش پژوهش 53 3-3- جامعه آماری 53 3-4- روش نمونه گیری و حجم نمونه 53 3-5- ابزار پژوهش 54 3-5-1- پرسشنامه ی سبک های دلبستگی بزرگسالان 54 3-5-1-1- ویژگی های روان سنجی 54 3-5-2- پرسشنامه ی مقابله با فشار روانی 55 3-5-2-1- ویژگی های روان سنجی 56 3-5-3- مقياس تاب آوری کونور و ديويدسون ( ٢٠٠3 ) 57 3-5-3-1- ویژگی های روان سنجی 57 3-5-4-پرسشنامه طرح واره ناسازگار یانگ 59 3-6- روش اجرای آزمون 60 3-7- روش تحلیل اطلاعات 60 فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها 61 4-1- مقدمه 62 4-2- آمارهای توصیفی 62 4-3- آمارهای استنباطی 76 4-4- یافته های جانبی 80 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 84 5-1- مقدمه 85 5-2- بحث و تفسیر نتایج 85 5-3- تبیین یافته ها 90 5-4- محدودیت های پژوهش 92 5-5- پیشنهادات 93 فهرست منابع 94 Refrences 100 پیوست 101 فهرست جدول ها عنوان صفحه جدول (3-1) آزمون آلفاي كرونباخ بر روي متغیر سبکهای دلبستگی 55 جدول (3-2) آزمون آلفاي كرونباخ بر روی سبکهای مقابلهای و ابعاد آن 57 جدول (3-3) آزمون آلفاي كرونباخ بر روي متغیر تاب آوری 58 جدول (3-4) آزمون آلفاي كرونباخ بر روي متغیر طرح وارههای ناسازگار 60 جدول(4-1) توزیع افراد براساس سن و وضعیت اعتیاد 62 جدول(4-2) توزیع افراد براساس تحصیلات و وضعیت اعتیاد 64 جدول(4-3) توزیع افراد براساس شغل و وضعیت اعتیاد 66 جدول(4-4) توزیع افراد براساس وضعیت تأهل و وضعیت اعتیاد 68 جدول(4-5) توزیع افراد براساس تعداد فرزند و وضعیت اعتیاد 70 جدول(4-6) آمارهاي توصيفي سبکهای دلبستگی و خرده مقیاسهای آن در افراد سالم و بیمار 72 جدول(4-7) آمارهاي توصيفي سبکهای مقابلهای در افراد سالم و بیمار 73 جدول(4-8) آمارهاي توصيفي طرح واره های ناسازگار در افراد سالم و بیمار 74 جدول(4-9) آمارهاي توصيفي تاب آوری در افراد سالم و بیمار 75 جدول(4-10) آزمون تحلیل واریانس بین وضعیت اعتیاد و سبک های دلبستگی 76 جدول (4-11) میانگین و انحراف معیار وضعیت اعتیاد و سبک های دلبستگی 76 جدول(4-12) آزمون تحلیل واریانس بین وضعیت اعتیاد و سبک های مقابلهای 77 جدول (4-13) میانگین و انحراف معیار وضعیت اعتیاد و سبک های دلبستگی 77 جدول(4-14) آزمون تحلیل واریانس بین وضعیت اعتیاد و طرح وارههای ناسازگار 78 جدول (4-15) میانگین و انحراف معیار وضعیت اعتیاد و طرح وارههای ناسازگار 78 جدول(4-16) آزمون تحلیل واریانس بین وضعیت اعتیاد و تاب آوری 79 جدول (4-17) میانگین و انحراف معیار وضعیت اعتیاد و تاب آوری 79 جدول(4-18) همبستگي بین وضعیت اعتیاد و سبک مقابله ای مسئله مدار 80 جدول (4-19) معادله رگرسیون و آماره های آن بین وضعیت اعتیاد و مقابله مسئله مدار 80 جدول(4-20) متغیرهای خارج شده از مدل 80 جدول(4-21) همبستگي بین وضعیت اعتیاد و سبک دلبستگی نزدیکی 81 جدول (4-22) معادله رگرسیون و آماره های آن بین وضعیت اعتیاد و سبک دلبستگی نزدیکی 81 جدول (4-23) متغیرهای خارج شده از مدل 81 جدول(4-24) آزمون T دو گروه مستقل بین وضعیت اعتیاد و طرح وارههای ناسازگار 82 جدول (4-25) میانگین و انحراف معیار وضعیت اعتیاد و طرح وارههای ناسازگار 82 جدول(4-26) آزمون T دو گروه مستقل بین وضعیت اعتیاد و تاب آوری 83 جدول (4-27) میانگین و انحراف معیار وضعیت اعتیاد و تاب آوری 83 فهرست نمودارها عنوان صفحه نمودار (4-1) توزیع افراد براساس سن و وضعیت اعتیاد 63 نمودار (4-2) توزیع افراد براساس تحصیلات و وضعیت اعتیاد 65 نمودار (4-3) توزیع افراد براساس شغل و وضعیت اعتیاد 67 نمودار (4-4) توزیع افراد براساس وضعیت تأهل و وضعیت اعتیاد 69 نمودار (4-5) توزیع افراد براساس تعداد فرزند و وضعیت اعتیاد 71 چکیده بدون ترديد مصرف مواد مخدر يكي از بزرگترين معضلات اجتماعي جوامع كنوني محسوب مي شود و كمتر كشوري را در جهان مي توان يافت كه از آسيب ها و معضلات آن درامان باشد(موسوی،1388). سوء مصرف مواد و وابستگی و اعتیاد به آن اختلالی پیچیده است که با علل و آثار زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی همراه است. در هم پیچیدگی عوامل زیستی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی این گرفتاری و معضل را به یکی از پیچیده ترین مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی تبدیل کرده است. امروزه اعتیاد یک مشکل سلامتی و بهداشت عمومی در سر تا سر جهان و در تمام کشورها محسوب می شود (زرین کلک، 1388). هدف از انجام این پژوهش مقایسه سبک های دلبستگی، مهارت های مقابله ای، طرح واره های ناسازگار اولیه و تاب آوری در افراد مبتلا به سوء مصرف مواد با افراد غیر مبتلا بوده است.جامعه آماری این تحقیق طبق آمار محاسبه شده 150 نفر بوده که شامل تمامی افراد مذکر مبتلا و غیر مبتلا به سوء مصرف مواد اپیوییدی شهر لار می باشد و حجم نمونه مورد پژوهش که از طریق جدول مورگان و فرمول کوکران محاسبه گردیده 108 نفر می باشد که شامل دوگروه 54 نفري است .گروه اول دربر گيرنده افراد بیماری است كه بین رده ی سنی 20 تا 60 سال قرار داشته و از ابتداي امسال براي درمان به كلينیك های شفا گستر و آیندگان واقع در شهر لار مراجعه کرده اند و گروه دوم شامل افراد سالم و غير مبتلا بوده که به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و تلاش گردید با استفاده از متغیرهای سن، جنس، سطح تحصیلات و... با گروه اول همتاسازی شوند. این بررسی به روش علی- مقایسه ای صورت گرفته و جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه های سبک های دلبستگی بزرگسالان کالینز و رید، مقابله با فشار روانی اندلر و پارکر، مقیاس تاب آوری کونور و دیویدسون و طرح واره ناسازگار یانگ بهره گرفته شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS18 استفاده گردید. نتایج حاصل نشان داد که: در سبک دلبستگی نزدیکی بین افراد سالم و معتاد تفاوت وجود دارد و این تفاوت در سطح 02/0 معنی دار است. اما طبق میانگین بدست آمده بین دو سبک وابستگی و اضطراب تفاوت معنی داری وجود ندارد. میانگین حاصل شده از پرسشنامه سبک های مقابله ای بیانگر این بود که در سبک مقابله ای مسأله مدار بین افراد سالم و معتاد تفاوت وجود دارد و این رابطه در سطح00/0 معنی دار است. اما در دو سبک مقابله ای دیگر یعنی هیجان مدار و اجتناب مدار این تفاوت معنی دار نیست.همچنین میانگین طرح واره های ناسازگار در بین این دو گروه تفاوت وجود دارد و این تفاوت درسطح 02/0 معنی دار است.مقدار نمره بدست آمده از پرسشنامه تاب آوری نیز نشان داد که بین افراد سالم و معتاد در این مقیاس تفاوتی وجود ندارد در نتیجه این رابطه معنی دار نمی باشد. کلید واژه ها:سبک های دلبستگی، مهارت های مقابله ای، طرح واره های ناسازگار اولیه، تاب آوری، سوء مصرف مواد. فصل اول کلیات 1-1- مقدمه سوء مصرف مواد يكي از مهمترين مشكلات عصر حاضر می باشد كه گسترده ي جهاني پيدا كرده است مشكلي كه ميليون ها زندگي را ويران و سرمايه هاي كلان ملي را صرف هزينه مبارزه، درمان و صدمات ناشي از آن مي نمايد. روزانه تعداد زيادي بر شمار مبتلايان اين مصيبت افزوده گشته و بر اين اساس عوارض آن كه شامل اختلالات جسمي، رواني، خانوادگي، فرهنگي، اقتصادي- اجتماعي می باشد؛ باعث از بين رفتن مرزهاي فرهنگي جامعه و به خطر افتادن سلامت رواني و اقتصادي بشر مي گردد. كشور ما به دلايل متعدد فرهنگي از قبيل باورهاي غلط و سنتي مردم و يا موقعيت جغرافيايي و هم جواري با دو كشور بزرگ توليد كننده داراي شرايط كاملاً بحراني و حساس می باشد و مبتلايان به اعتياد همه روزه باعث ايجاد خسارت سنگين اقتصادي و فرهنگي به جامعه مي گردند (مناجاتي وهمکاران،1382). عوامل چندي ممكن است افراد را مستعد مصرف دارو بنمايد، از آن جمله است: پرورش يافتن در يك خانواده ي ناشاد، وجود والديني كه يا آسان گير هستند يا اينكه الگويي براي سوء استفاده از دارو فراهم مي كنند، تأثيرات دوستان، و ناهمنوايي اجتماعي با ادامه ي مصرف دارو وابستگي در شخص به وجود مي آيد كه خود نياز تازه اي مي آفريند كه بايد ارضا شود( اتكينسون، اتكينسون و هيلگارد،1995، ترجمه براهني و همكاران، 1378). طبق نظریه بالبی جدایی از منبع ایمنی بخش (مادر)، می تواند با گسستگی ارتباط فرد با دیگر افراد جامعه و گرایش او به سمت مواد مخدر به منظور فرار از ترس ها، اضطراب ها وپناه بردن به رویا و... ارتباط داشته باشد. با مطالعات بر روي كودكان پرورشگاهي مشخص شد كه دلبستگي در سال هاي اوليه زندگي يك نيازبیولوژیکی است. در مورد بزرگسالان اگرچه نياز به پيوند اجتماعي ديگر براي بقاء ضروري نيست، ولي در نبود پيوند صميمي، انسان در معرض طيف گسترده اي از بيماري هاي رواني و جسمي قرار مي گيرد، از قبيل ضعف دستگاه ایمنی، اقدام به خودکشی، سوء مصرف مواد و دیگر اشکال آسیب های روانی (موسوی، 1388). یکی دیگر از عوامل شخصیتی که ارزیابی آن در تبیین آمادگی به اعتیاد منطقی به نظر می رسد، سبک های مقابله با فشار روانی است. طبق نظر لازاروس مقابله،كوشش هاي شناختي و رفتاري براي مهار خواست هاي دروني و بيروني مخصوص است. لازاروس و همكاران (1974)، مقابله را به عنوان كوشش هايي جهت حل مسأله تعريف كرده اند كه توسط فرد زماني صورت مي گيرد كه الزاماتي كه او با آن ها روبه رو شده است بالاتر از آن چه تا به حال بوده باشد وهمچنين موجبات كاهش منابع سازگاري وي را فراهم آورده باشند. اما آن چه كه در كل استنباط مي شود، اين است كه مهارت هاي مقابله با استرس داراي مفهوم گسترده و مؤلفه هاي شناختي و رفتاري چندي است. به طور كلي مقابله به عنوان كوششي براي افزايش سازگاري فرد با محيط يا تلاش به منظور پيشگيري از بروز پيامدهاي منفي شرايط فشارزا توصيف شده است (ابراهیمی و همکاران، 1381). مداخلات روان شناختی اخیر در اعتیاد، نظیر پیشگیری از عود (مارلات و گوردن،1985)، یا مصاحبه انگیزشی(میلر،1985)، ریشه در تئوری یادگیری اجتماعی دارند. این رویکرد ها به وسیله این تئوری که رفتارهای اعتیادی به وسیله سیستم باور های سوگیرانه حفظ شده و هدف نهایی آن ها بازسازی شناختی است، حمایت می شوند. یانگ درسال 1990یک مدل طرح واره ای متمرکز بر محتوای اختصاصی آسیب پذیری شخصیتی ارائه کرد. مدل های بک و همکارانش و یانگ، هر دو بر اساس توصیف آدلر(1926)، از وجه اشتراک افراد، در جبران احساس بی کفایتی و نیز در اجتناب از موقعیت هایی است که احتمال دارد این طرح واره ها را فعال کنند. از آن جا که طرح واره ها اغلب در عمق شخصیت فرد جای گرفته اند و مثل الگوهای عادتی، سال ها وجود داشته اند، برخی افراد در کنار گذاشتن آن ها مشکل دارند(لیهی، 2005؛ ترجمه فتی و همکاران،1387). تا کنون شیوه های درمانی متعددی مانند روان کاوی، رفتار درمانی، گروه درمانی، دارو درمانی و غیره بر روی بیماران مبتلا به اختلال های اعتیادی صورت گرفته است، اما هر یک از این شیوه ها تا حدودی اثرگذار بوده اند و عود و بازگشت سوء مصرف مواد را همراه داشته اند و هزینه های متعددی را به فرد و جامعه تحمیل می کند. از همین رو اینکه به چه علت فرد معتاد پس از تلاش برای ترک دچار عود می شود همواره مورد سؤال بوده است و در خصوص سبب شناسی اعتیاد و ترک موفق و نا موفق اعتیاد عوامل مختلفی چون مسائل زیست شناختی، جامعه شناختی و روان شناختی مطرح است، اما به نظر می رسد پاسخ شخص به مواد اعتیادآور تلفیقی ناشی از عوامل مختلف فردی، خانوادگی واجتماعی باشد (خوش لهجه صدق و همکاران،1391). مفهوم تاب آوری نیز یک چارچوب جدید را در زمینه پیشگیری از اعتیاد مطرح می کند. این رویکرد از مبدأ کاهش عوامل خطرساز محیطی(که زمینه ساز بروز رفتارهای ناسازگار و اختلالات روانی هستند)، به سمت تاب آوری و ارتقاء آن می باشد. در این چارچوب جدید، شناخت عوامل محافظت کننده محیطی، اصلی است که از آن می توان مانند سپری در مقابل اثرات زیان آور عوامل خطرساز استفاده کرد. به علاوه آگاهی و شناخت آسیب پذیری های فردی که تهدیدی برای تاب آوری به شمار می رود از اهمیت زیادی برخوردار است.تاب آوری به عنوان محصول تعامل عوامل فردی و محیطی و آن چه که در طی سال های رشد کودکی و نوجوانی در فرد شکل می گیرد و پرورش می یابد مطرح می گردد. تاب آوری می تواند با تقویت عوامل محافظت کننده در محیط کودک همراه با ارتقاء مهارت های زندگی و توانایی های شخصی وی توسعه یابد. نا گفته نماند که هر فرد می تواند در موقعیتی تاب آور و در موقعیتی دیگر غیر تاب آور باشد، که به کیفیت ارتباط فرد با عوامل خطر و عوامل محافظت کننده بستگی دارد(زرین کلک،1388). در کل هدف از انجام این پژوهش مورد بررسی قرار دادن دو گروه از جمعیت مبتلا و غیر مبتلا به سوء مصرف مواد و مقایسه آن ها در چهار زمینه ی سبک های دلبستگی، مهارت های مقابله ای، طرح واره های ناسازگار اولیه و تاب آوری نیز می باشد. 1-2- بیان مسأله بدون ترديد مصرف مواد مخدر يكي از بزرگترين معضلات اجتماعي جوامع كنوني محسوب مي شود و كمتر كشوري را در جهان مي توان يافت كه از آسيب ها و معضلات آن درامان باشد. مصرف مواد مخدر ازآن حيث اهميت زيادي مي يابد كه در عين حال كه خود آن زاييده برخي معضلات ديگر جهان معاصر همانند بحران هاي فكري و معنوي، پوچ گرايي، لذت جويي افراطي، شكستن حريم هاي اخلاق و ... محسوب مي شود، مي تواند زمينه ساز عامل بسياري ديگر از مشكلات و آسيب هاي فردي و اجتماعي نيز به شمار رود چنان كه در انگلستان50٪ سرقت ها و در آمريكا50٪ قتل ها با مواد مخدر ارتباط مي يابند و متلاشي شدن كانون خانواده ها و بسياري ديگر از مشكلات را بايد از نتايج اين مواد محسوب نمود (موسوی، 1388). سوء مصرف و اعتیاد به مواد تغییر دهنده خلق و رفتار، یکی از بارزترین آسیب های روانی و اجتماعی است که به راحتی می تواند بنیان زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی یک کشور را سست کند و پویایی های انسانی آن را به مخاطره اندازد و امکانات مادی و معنوی آن را تباه سازد. سوء مصرف مواد و وابستگی و اعتیاد به آن اختلالی پیچیده است که با علل و آثار زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی همراه است. در هم پیچیدگی عوامل زیستی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی این گرفتاری و معضل را به یکی از پیچیده ترین مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی تبدیل کرده است. امروزه اعتیاد یک مشکل سلامتی و بهداشت عمومی در سر تا سر جهان و در تمام کشورها محسوب می شود(زرین کلک،1388). یکی از برجسته ترین مفاهیم روانشناسی معاصر، مفهوم دلبستگی است (محمدی،1389).دلبستگی یک رابطه عاطفی قوی است که فرد را به یک دوست صمیمی متصل می کند(برک،2006، ترجمه سید محمدی،1388). بالبی (1969، 1973، 1980)، مطرح می کند که نیاز دلبستگی، یک نیاز نخستین است که از هیچ نیاز دیگری مشتق نشده است و نیازی اساسی برای تحول شخصیت است و مبتنی بر این امر است که پیوندهای هیجانی نخستینی که بین مادر و کودک در قالب مدل های ذهنی درون سازی می شوند به گستره وسیع روابط بین شخصی کودک در آینده تعمیم می یابند و الگوی این روابط، یعنی سبک های دلبستگی، در طول زندگی نسبتا پایدار است. طبق نظریه بالبی درون سازی تعاملات بین مادر و کودک تصورات قالبی را در فرد ایجاد می کند و این تصورات، مبنایی برای احساس اعتماد فرد نسبت به دنیای اطراف و نوع تعامل او با دنیای بیرون می شود (اعتبار جهرمی،1389). نظريه دلبستگي بر اين باور است كه دلبستگي، پيوندي جهان شمول است و در تمام انسان ها وجود دارد. بدين معني كه انسان ها تحت تأثير پيوندهاي دلبستگي شان هستند. بالبي معتقد است كه يك شخص براي رشد سالم نياز به پيوند عاطفي دارد. والدين حساس و احساس امنيت، در كودك پايه اي براي سلامت رواني وي مي باشند. به نظر بالبي رابطه ي ناايمن موجب بي اعتمادي، مشكل در هماهنگي و حساس بودن و نارضايتي هيجاني در روابطه عاشقانه مي شود. روابط دلبستگي نقش بسيار مهمي در احساس امنيت ما دارند. براي كودكان، اين رابطه ابتدا با والدين برقرار مي شود، در بزگسالان با يك زوج برقرار مي شود(خوشابی و ابوحمزه،1386). ويس (1982)، دلبستگي بزرگسالان را به عنوان ايجاد پيوند توسط يك بزرگسال با بزرگسال ديگر دانسته كه در جنبه هاي اساسي و مهم، مشابه دلبستگي است كه در كودكان نسبت به مراقب اصلي خود ايجاد مي شود، مي داند. اين پيوند، درست مثل آن چه كه در كودكان وجود دارد تنها در روابطي ظاهر مي شودكه اهميت هيجاني دلبستگي بزرگسالان واجد تفاوت هاي مفهومي و ساختاري با دلبستگي در دوره كودكي است. از جمله اینسورت (1991)، با اشاره به"معيار قوي تر/ داناتر "بالبي براي تشخيص و تعيين تصوير دلبستگي امكان فراهم آوردن اين معيار را براي پيوندهاي عاطفي بين بزرگسالان مورد ترديد قرار داده است. اما در جاي ديگر يذیرفته است كه اين امكان وجود دارد كه در پاره اي از انواع پيوندهاي عاطفي در بزرگسالان مانند يك ازدواج خوب، هر يك از همسران برخي مواقع نقش تصوير "قوي تر/ داناتر"را براي دلگرمي بازي كنند. چنان كه هر يك از ديگري آرامش و ايمني بدست آورد. البته ويس (1991)، نيز معتقداست كه به نظر نمي رسد كه در دلبستگي بزرگسالان، نه خود و نه تصوير دلبستگي به عنوان داناتر و يا قوي تر در نظر گرفته شده باشد اگرچه هر يك ممكن است در زما ن هاي متفاوتي اين چنين ديده شوند(مظاهری،1379). کودکان با پرورش سبک های دلبستگی به شکلی نا ایمن، شخصیتی بی عاطفه خواهند داشت که مشخصه آن: کناره گیری هیجانی، فقدان احساس، ناتوانی در برقراری روابط محبت آمیز و عاطفی با دیگران است. طبق پژوهش های بالبی می توان به این نکته پی برد که در شکل گیری اختلالات ناشی از سوء مصرف مواد،نباید نقش مؤثر سبک های دلبستگی نادیده گرفته شوند(هاشم ورزی و همکاران،1390). نظريه دلبستگي انسان ها را به عنوان موجودات اجتماعي می نگرد كه ظرفيت برقراري ارتباط با ساير انسان ها را دارند تا بتوانند زنده بمانند. اما پختگي انسان هنگام ورود به اين آن قدر كافي نيست كه به او اجازه دهد تا رفتارهاي دلبستگي خود را از همان ابتدا ابراز نمايد .با وجود اين ناپختگي، مطالعه وضعيت زيست شناختي نوزادان نشان مي دهد كه آن ها به ديگران توجه نشان مي دهند. رشد تكاملي كودك انسان با اين پاسخ هاي اوليه شروع مي شود اما به طور كلي كمي تأخير دارد. كاوش در دنياي بيرون، از حدود 6 ماهگي شروع و پس از آن ترس از ديگران آشكار مي گردد. كاوش كردن در محيط، اساس رشد شناختي انسان و حيوان است. ترس و اجتناب نقش هايي شبيه به بازداري رفتاري و گوشه گيري را ايفا مي كنند(موسوی، 1388). طبق نظریه بالبی جدایی از منبع ایمنی بخش می تواند با گسستگی ارتباط فرد با دیگر افراد جامعه و گرایش او به سمت مواد مخدر به منظور فرار از ترس ها، اضطراب ها و پناه بردن به رویا و ...ارتباط داشته باشد (هاشم ورزی و همکاران،1390). امروزه دولت ها هزینه های گزافی برای مبارزه با سوء مصرف مواد متحمل هستند. بی شک اهمیت ایجاد راهبردهای پیشگیری و درمان مؤثر سال ها است که بر همگان روشن است. تأکید بر روی عوامل مؤثر در وابستگی به مواد و عود مکرر، بیش از هر چیز معطوف به شکل گیری الگو های دیرپای شخصیتی است و این الگوی شخصیتی شدیدا متأثر از جهت گیری تحولی شخصیت است. بازنگری ادبیات پژوهشی نشان می دهد که عوامل زیست شناختی، روان شناختی، اجتماعی و خانوادگی متعددی با سوء مصرف مواد مرتبط هستند. پژوهش های مختلف نشان داده اند که دلبستگی در شکل گیری الگو های شخصیتی، تعیین کننده مهمی است. همچنین، شواهد علمی حاکی از آن است بین دلبستگی با آسیب شناسی روانی در دوره کودکی، نوجوانی و بزرگسالی رابطه وجود دارد. برای مثال شیور و همکاران رابطه معناداری بین سبک های دلبستگی با اختلالات خلقی، اضطرابی، شخصیت و سوء مصرف مواد گزارش کرده اند(جزایری و دهقانی،1381). بالبی معتقد است که دلبستگی در طول زمان دارای ثبات است و نقش مهمی در بهداشت روانی افراد دارد. دلبستگی ایمن زمانی شکل می گیرد که کودک نگاره دلبستگی خود را پاسخ گو، پذیرا و در دسترس بیابد. وقتی کودک نگاره دلبستگی خود را پاسخ گو، مسئولیت پذیر و در دسترس تجربه نکند سبک دلبستگی نا ایمن اجتنابی پدید می آید و زمانی که نگاره دلبستگی گودک نقش بی ثبات و غیر قابل پیش بینی در قبال او اتخاذ می کند، دلبستگی نا ایمن دو سوگرا شکل می گیرد. افراد نا ایمن احتمالا رویداد ها و عواطف منفی بیشتری نسبت به افراد ایمن تجربه می کنند. از سوی دیگر دوزیر و همکاران نقش راهبردهای جبرانی کودکان نا ایمن را به عنوان یک عامل خطر در سلامت روانی برجسته می سازد. لیزوفرانز بر نقش تجارب سخت و آسیب زای ابتدای زندگی و قوت گرفتن احتمال سوء مصرف مواد در این افراد تأکید می کند (هاشم ورزی همکاران،1390) بک نقش تعیین کننده تجارب مرتبط با دوره کودکی را در شکل گیری عقاید هسته ای و راهبردهای جبرانی، که احتمالا مهمترین نقش را در سوء مصرف مواد بازی می کند آشکار ساخته است. به علاوه مارلات در یک بررسی برای تعیین و طبقه بندی عوامل ایجاد کننده عود مکرر در معتادان به این نتیجه رسید که تجربه و رویارویی با عواطف و رویدادهای منفی مهمترین نقش را در عود مکرر بازی می کند. به نظر می رسد که افراد ناایمن برای فرونشانی عواطف منفی و رویدادهای آسیب زایی که تجربه می کنند احتمالا بیش از افراد ایمن از سوء مصرف مواد به عنوان یک مکانیزم خود درمانی استفاده می کنند (دهقانی،1381). مطالعات متعددی رابطه بین سوء مصرف مواد و دیگر اختلالات روان پزشکی را مورد بررسی قرار داده است. یافته های این پژوهش همگی نشان دهنده همپوشی گسترده بین سوء مصرف مواد و اختلالات روان پزشکی است(هژیر، 1376). در زمینه علل اعتیاد و عود پس از درمان از دیدگاه روان شناختی بررسی های گوناگونی انجام شده است. امروزه تنیدگی بخشی از زندگی آدمی شمرده شده و اجتناب ناپذیر است. بررسی های یاد شده در مورد تنیدگی بر این نکته تأکید دارند که آن چه سلامت رفتار را با خطر روبه رو می کند، خودتنیدگی نیست، بلکه شیوه ارزیابی فرد از تنیدگی و روش های مقابله با آن است. به بیان دیگر مقابله یک متغیر تعدیل گر مهم در رابطه میان تنیدگی و پیامدهایی همچون اضطراب و افسردگی به شمار می رود. از این رو اگر تلاش های مقابله ای فرد از نوع مؤثر، با کفایت و سازگارانه باشد، تنیدگی کمتر فشارزا به شمار می رود و واکنش نسبت به آن نیز در راستای کاهش پیامدهای منفی آن است. همچنین اگر سبک یا الگوی مقابله، ناسازگار و ناکافی باشد، نه تنها تنیدگی را مهار نمی کند بلکه خود این واکنش منبع فشار به شمار آمده و شرایط را بدتر می کند. از آنجا که توانایی مقابله کارآمد می تواند تنیدگی های کنونی، آینده و نشانه های آسیب شناسی روانی را کاهش دهد از این رو می توان با اصلاح الگوی مقابله با تنیدگی در معتادان، روش سالمی را برای کنار آمدن با شرایط فشارزا به آن ها آموخت(عاشوری و همکاران،1387). بنابراین كنار آمدن، تلاش شناختي، هيجاني و رفتاري شخص براي كنترل درخواست هاي بيروني، دروني به خصوص است كه فرد را تهديد مي كند يا به مبارزه مي طلبد. به عبارت ديگر، كنار آمدن، تلاش شخص براي برخورد با استرس زاست. پس هنگامي كه حادثه فشارزايي براي اشخاص روي مي دهد، افراد محرك را ارزيابي مي كند و پاسخ هاي مقابله اي ارائه مي دهند. اين پاسخ ها مي توانند پاسخ هاي دستكاري کننده و یا پاسخ های انطباقی باشند(موسوی،1388). رابینسون ووالش(1994)، پژوهشی تحت عنوان "عوامل شناختی مؤثر بر پرهیز در بین نوجوانان سوء مصرف کننده مواد" انجام دادند و گزارش کردند که، نوجوانانی که پیوسته از مواد اعتیادآور پرهیز نموده اند، راهکارهای مقابله ای بهتر و کاراتر و خودکفایی بیشتر نسبت به دیگران داشته اند. لوینسون، گوتلیب و سیلی(1995)، نیز در پژوهشی نداشتن مهارت های مقابله ای کافی را یک عامل خطر مهم در شروع مصرف مواد در نوجوانان دانسته اند. در بررسی کویرک (1998)، نیز بیشتر مصرف کنندگان مواد، دارای شیوه های مقابله ای غیر انطباقی گزارش گردیده اند. مک کی، هینسون و وال (1998)، پژوهشی به منظور آزمایش شدت رابطه بین سبک های مقابله و انتظار پیامد مصرف الکل و مواد با توجه به رفتار مربوط به آن در جوانان انجام دادند. در مردها انتظار خطر پرخاشگری و ظرفیت آسیب شناختی-رفتاری و در زنان ظرفیت اجتماعی و ارزشیابی منفی از خود، پیش بینی کننده رفتار اعتیاد بود. در نهایت سبک مقابله ای کلی فرد بیش از سایر متغیرها به عنوان پیش بینی کننده رفتار اعتیاد شناخته شد(باقری،1385). از بين تمامي عوامل تاثيرگذار بر پديده اعتياد، وجود خصيصه هاي خاص شخصيتي به عنوان عامل فردي را مي توان نام برد كه به نظر مي رسد، حتي درصورت عدم مهيا بودن ساير زمينه ها و شرايط آسيب زا شخص را در گرداب هولناك اعتياد گرفتار مي نمايد و نقش با اهميتي را در تداوم مصرف مواد وي ايفا مي كند. با توجه به اينكه سرانجام، اعتياد در خود فرد است كه به ظهور مي رسد و بعد از مدتي، تعداد كثيري از معتادين كه موفق به ترك مواد افيوني شده اند مجدداً به اين رفتار ناسازگارانه باز مي گردند، مي توان چنين استنباط كرد كه اعتياد و بازگشت مجدد به مصرف مواد مخدر احتمالاً ريشه در سازه هاي پرقوام تر و ديرينه تري دارند. در اين ميان، پژوهش هایي انجام شده حاكي از رابطه اعتياد با اختلالات شخصيتي، مانند اختلالات شخصيت ضداجتماعي، مرزي، خود شيفته، نمايشي و ... می باشد(سهند و همکاران،1389). شخصيت فرد به ساختار رواني او بستگي دارد و با توجه به برخي عوامل ساختاري ثابت كه مي توان آن ها را همچون طرح واره ها در نظر گرفت تعريف مي شود. مفهوم طرح واره، اساس نظريه هاي شناختي درباره آسيب شناسي رواني و روان درماني را تشكيل مي دهد. براساس نطريه يانگ(1990)، رفتارهاي ناسازگارانه در پاسخ به طرح واره ايجاد شده و سپس بعدها به وسيله طرح واره ها برانگيخته مي شوند. يانگ معتقد است طرح واره هاي ناسازگار اوليه عميق ترين سطح شناخت مي باشند، همچنین الگوي ثابت و درازمدتي اند كه در دوران كودكي به وجود آمده و تا زندگي بزرگسالي ادامه مي يابند. آن ها تا حد زيادي ناكارآمدند و نقش اوليه و پايه اي در تجارب بيماران داشته و بر فرآيند تجارب بعدي تاثير مي گذارند. طرح واره هاي ناسازگار اوليه بر نحوه تفكر، احساس و عملكرد بيماران يا اينكه با ديگران چگونه ارتباط برقرار كنند نقشي اساسي دارند (احمدیان، 1385). طرح واره هاي ناسازگارانه اوليه و شيوه هاي ناسازگارانه اي كه بيماران براي مقابله با آن ها ياد مي گيرند اغلب زيربناي علايم اختلالات مزمن محور يك همانند اختلالات سوءمصرف مواد، افسردگي، اضطراب و روان تني هستند (سهند و همکاران،1389). طوفاني و جوانبخت ( 1381 )، پژوهشي با عنوان مقايسه شيوه هاي مقابله اي و نگرش هاي ناسالم در معتادان مواد مخدر و گروه شاهد غيرمعتاد انجام دادند. اين تحقيق كه در مراجعه كنندگان به مرکز بهزيستي مشهد صورت گرفت، 01/0P < چنين نتيجه گيري كردند كه در هنگام بروز مشكل معتادين از روش هاي حل مسأله، ارزيابي شناختي و جلب حمايت اجتماعي بطور قابل ملاحظه اي كمتر از گروه شاهد و از روش هاي جسماني كردن و مهار هيجاني بطور قابل توجهي بيشتر از گروه شاهد استفاده مي كنند همچنين نگرش هاي ناسالم در گروه معتاد بطور معني داري بالاتر از گروه شاهد بود(موسوی،1388). جانسون وجکسون(2004)، طی پژوهشی دریافتند که شواهد مرتبط با باورهای افراد مبتلا به اختلال در حوزه سوء مصرف الکل و داروها وجود دارد. یافته های پژوهش کاکرو،نلسون، گیلیه (2004)، بیانگر همبستگی بین طرح واره های ناسازگار اولیه وشدت اختلالات محور II در بیماران معتاد دارای اختلال شخصیت بود، آن ها دریافتند که اختلال شخصیت ضد اجتماعی شدید با طرح واره های بی اعتمادی/ بدرفتاری، بازداری هیجانی، آسیب پذیری در برابر ضرر، و اختلال شخصیت مرزی با رها شدگی/ بی ثباتی، بی اعتمادی/ بدرفتاری و اختلال شخصیت افسرده با بی اعتمادی/ بدرفتاری، انزوای اجتماعی، نقص/ شرم، شکست و اطاعت رابطه معناداری دارند(خوش لهجه صدق و همکاران،1391). دریافت فایل جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |